Μέρος Α
Είσαι «στρατιώτης» ή «ανιχνευτής»;
Η προοπτική και ο τρόπος που βλέπει κανείς τα πράγματα είναι τα πάντα, ειδικά όταν πρόκειται να ελέγξει την ορθότητα αυτού που πιστεύει.
Εσύ πώς αξιολογείς τις απόψεις σου; Είσαι ένας «στρατιώτης» πρόθυμος να τις υπερασπιστείς με κάθε κόστος ή ένας «ανιχνευτής» γεμάτος περιέργεια;
Η JuliaGalef εξετάζει το κίνητρο που κρύβεται πίσω από αυτές τις δύο διαφορετικές νοοτροπίες και το πώς διαμορφώνουν τον τρόπο που ερμηνεύουμε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από το περιβάλλον. Οι πράξεις του «στρατιώτη» απορρέουν από βαθιά ριζωμένα αντανακλαστικά και είναι πάντα έτοιμος να υπερασπιστεί τις απόψεις του μπροστά στον «εχθρό». Ο ρόλος του «ανιχνευτή» δεν είναι να επιτίθεται ή να υπερασπίζεται αλλά να καταλαβαίνει. Είναι εκείνος που βγαίνει έξω, χαρτογραφεί την περιοχή αναγνωρίζοντας πιθανά εμπόδια, αλλά πάνω απ’ όλα είναι αυτός που θέλει να γνωρίζει τι πραγματικά υπάρχει εκεί έξω με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Σε έναν πραγματικό στρατό, τόσο ο στρατιώτης όσο και ο ανιχνευτής είναι σημαντικοί, αλλά μπορούμε να δούμε συμβολικά αυτούς τους δύο ρόλους ως δύο διαφορετικούς τρόπους σκέψεις, ως μια μεταφορά για το πώς όλοι μας επεξεργαζόμαστε πληροφορίες και ιδέες στην καθημερινότητά μας.
Το φαινόμενο κατά το οποίο τα ασυνείδητα κίνητρά μας, οι επιθυμίες και οι φόβοι μας διαμορφώνουν τον τρόπο που ερμηνεύουμε τις πληροφορίες ονομάζεται «συλλογισμός κινήτρων» («Motivatedreasoning»). Ο στρατιώτης αντιπροσωπεύει αυτού του είδους τον τρόπο σκέψης, όπου προσπαθεί να κάνει κάποιες ιδέες να «κερδίσουν» και κάποιες άλλες να «χάσουν». Είναι αυτός που επιτίθεται σε κάποιες ιδέες και υπερασπίζεται κάποιες άλλες. Έτσι, κάποιες πληροφορίες και ιδέες μοιάζουν σαν σύμμαχοί μας που πρέπει να υπερασπιστούμε και να τις κάνουμε να κερδίσουν. Άλλες είναι ο εχθρός που θέλουμε να καταρρίψουμε. Για παράδειγμα, ο οπαδός μιας αθλητικής ομάδας θα αντιδράσει όταν ο διαιτητής υποδείξει το φάουλ που διέπραξε η ομάδα του και είναι υψηλά κινητοποιημένος να εντοπίσει λόγους για τους οποίους ο διαιτητής έκανε λάθος. Αν όμως σφυρίξει φάουλ στην αντίπαλη ομάδα, δεν θα καθίσει να το αναλύσει διεξοδικά. Η κρίση μας επηρεάζεται έντονα και ασυνείδητα από το ποια πλευρά θα θέλαμε να νικήσει. Και αυτό είναι πανταχού παρόν, διαμορφώνοντας τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε για την υγεία μας, για τις σχέσεις μας, για το πώς αποφασίζουμε τι θα ψηφίσουμε, για το τι θεωρούμε δίκαιο ή ηθικό κ.ά. Και το πιο τρομακτικό με τη νοοτροπία του στρατιώτη είναι το πόσο ασυνείδητη είναι.
Ο ανιχνευτής προσπαθεί να διαμορφώσει μια ακριβή εικόνα της πραγματικότητας, ακόμη κι αν αυτή είναι δυσάρεστη ή άβολη ή κόντρα στο δικό του συμφέρον και στις δικές του απόψεις. Διακατέχεται από το κίνητρο όχι να κάνει μια ιδέα να χάσει ή να νικήσει, αλλά να δει την πραγματικότητα με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια και ειλικρίνεια.
(συνεχίζεται)
Θεοδώρα Αναστασίου
Ψυχολόγος
