της Μαρίας Βόλλη
Το βιβλίο του Θάνου Μπενέτου «Το αλφαβητάρι του αιωνόβιου» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Πατάκη». Με αφορμή το βιβλίο, το Happy Life Magazine μελετά τις απόψεις ενός από τους επιφανέστερους γηριάτρους στον κόσμο.
Ο Θάνος Μπενέτος έχει στο ενεργητικό του μεγάλο αριθμό επιστημονικών εισηγήσεων και δημοσιεύσεων και με το βιβλίο του θέλησε να γράψει πώς μπορούμε να φτάσουμε τα εκατό και να επιτύχουμε καλή ποιότητα ζωής.
Η επαφή του με το ευρύ κοινό, εδώ και πολλά χρόνια, περνά μέσα από διαλέξεις που συχνά αφορούν ευρύτερο ακροατήριο από το επιστημονικό και ιατρικό. Η επαφή αυτή είναι πηγή γνώσης και προσωπικής εξέλιξης. «Πρέπει να μπορούμε να εξηγούμε επιστημονικά θέματα σε απλούς ανθρώπους: αν δεν μπορούμε, σημαίνει ότι δεν τα κατέχουμε σε βάθος. Επίσης, πρέπει να ενδιαφερόμαστε να μοιραστούμε τη γνώση και να παρατηρούμε τον αντίκτυπο που έχει σε ένα κοινό το οποίο θεωρητικά δεν θα είχε λόγο να εκφραστεί πάνω σε επιστημονικά ζητήματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το πέρασμα από τον προφορικό στον γραπτό λόγο. Ο “επιστήμονας” δεν έχει πια τη δυνατότητα να εντυπωσιάσει τον αναγνώστη με την παρουσία και το γόητρο και την “αύρα” του… Στον γραπτό λόγο χρειάζονται πειστικά επιχειρήματα» τονίζει στις συνεντεύξεις του.
Πώς να ζήσουμε ώς τα εκατό και να είμαστε σε «φόρμα»; Η ιδέα είναι παλιά όσο κι ο κόσμος: ο Παράκελσος κατάπινε χρυσάφι όπως εμείς καταπίνουμε αντιοξειδωτικά και βιταμίνες, ο δόκτωρ Βορονόφ μεταμόσχευε όρχεις πιθήκων σε ηλικιωμένους άνδρες… Τα μυστικά της μακροζωίας τροφοδοτούν μια κερδοφόρα αγορά, που ανανεώνει κάθε τόσο τα προϊόντα και τις υποσχέσεις της. Αλλά τι ξέρουμε πραγματικά γι’ αυτά; Και τι μπορούμε να κάνουμε για να «ζήσουμε ως τα εκατό και να είμαστε σε φόρμα»;
Τι είναι μύθος και τι πραγματικότητα από όλα όσα ακούμε; Γενετικές παρεμβάσεις, αυξητική ορμόνη, Ginkgo, κρητική διατροφή, κόκκινο κρασί, ιχνοστοιχεία, σιέστα, ασκητισμός, περπάτημα… Ο καθηγητής γηριατρικής Θάνος Μπενέτος αναλύει και ιεραρχεί τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα, καθώς και τις ελπίδες που γεννιούνται μεσοπρόθεσμα για τον καθορισμό της βιολογικής μας ηλικίας, ώστε να πάρουμε εξατομικευμένες απαντήσεις για τη γήρανσή μας.
Το βιβλίο του, αν και αισιόδοξο –πράγματι μπορούμε να παρέμβουμε στη μακροζωία μας–, δεν κάνει λόγο για θαύματα. «Ο καθένας μας θέλει να εντυπωσιάσει το “κοινό” του. Διαφέρουμε όμως ως προ το τι ακριβώς προσδοκάμε, ποια θετική αντίδραση περιμένουμε απ’ αυτό. Εγώ προτιμώ να ακούσω ότι ο Μπενέτος έγραψε ένα βιβλίο με βασικό στόχο να δώσει ερεθίσματα και τροφή για σκέψη, παρά να με χαρακτηρίσουν “φοβερό και τρομερό”, που ανακάλυψα το μυστικό της μακροζωίας. Εκνευρίζομαι με όλους αυτούς τους σούπερ-επαΐοντες, που το παίζουν εκκεντρικοί και δήθεν μακριά από τον απλό κόσμο…» τονίζει.
Το μέσο προσδόκιμο επιβίωσης αυξήθηκε κατά 30 χρόνια στη διάρκεια του 20ού αιώνα, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται επ’ άπειρον. Η αύξηση που παρατηρήθηκε οφείλεται κυρίως στην τρομερή ελάττωση της βρεφικής και πρώιμης θνησιμότητας στο πρώτο ήμισυ του 20ού αιώνα και βεβαίως στη σχετική μείωση της θνησιμότητας σε προχωρημένες ηλικίες.
Χάρη στις εξελίξεις της Ιατρικής και της Βιολογίας, καθώς και των συνθηκών ζωής, όλο και περισσότερα άτομα φτάνουν σε μεγάλη ηλικία. Ο 70άρης του «σήμερα» είναι σε γενικές γραμμές πιο «καλοζωισμένος» από τον 70άρη πριν από 50 χρόνια. Οι συνθήκες διαβίωσης είναι καλύτερες από εκείνες της δεκαετίας του ’50.
Βέβαια, ο χρόνος μάς αλλάζει και κάθε ηλικία έχει τις ανάγκες και τα προβλήματά της. Όμως ο στόχος είναι όχι να ξανανιώσουν οι γέροντες, αλλά να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και να εξασφαλιστεί η αυτονομία τους.
Πολλές παθήσεις προέρχονται από συνδυασμούς γονιδίων: μπορεί κάτι που δεν είχε ούτε ο πατέρας ούτε η μητέρα σας να εμφανιστεί σε εσάς. Πάντως, είναι σίγουρο ότι μια υγιεινή ζωή αυξάνει τις πιθανότητες της καλής μακροζωίας. Αυτό που ονομάζουμε «επιτυχημένη γήρανση».
Το άτομο που καπνίζει ένα πακέτο την ημέρα δεν κινδυνεύει μόνο να πεθάνει από καρκίνο του πνεύμονα, αλλά και να πάθει ένα σωρό αρρώστιες και να γεράσει νωρίς και άσχημα: να έχει δύσπνοια, προβλήματα στη βάδιση, σεξουαλική ανικανότητα. Γι’ αυτό πρέπει να διατηρούμε κάποιο μέτρο.
Πολλοί πιστεύουμε στη σωτήρια δράση της βιταμίνης C. Άλλωστε, υπάρχουν πολλοί μύθοι σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής. Ο Θάνος Μπενέτος τονίζει: «Ναι, υπάρχουν μύθοι χωρίς καμιά επιστημονική απόδειξη. Όπως εξηγώ στο αντίστοιχο κεφάλαιο στο βιβλίο, η ιστορία με τις βιταμίνες είναι πολύ χαρακτηριστική των κινημάτων “κατά της γήρανσης”. Αναμφίβολα, οι βιταμίνες είναι πολύ χρήσιμες για τον οργανισμό όταν τις παίρνουμε μέσα από τις φυσικές τροφές. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ένα φυσιολογικό άτομο χωρίς διατροφικά προβλήματα χρειάζεται συστηματική λήψη βιταμινούχων συμπληρωμάτων. Μερικές επιστημονικά έγκυρες μελέτες έδειξαν ότι τα συμπληρώματα μπορεί να αποβούν επικίνδυνα. Μια διπλή-τυφλή έρευνα σε πολύ μεγάλο δείγμα έδειξε αύξηση της καρδιακής ανεπάρκειας σε άτομα που έπαιρναν βιταμινούχα συμπληρώματα σε μεγάλες δόσεις, ενώ μια άλλη έδειξε αύξηση των εγκεφαλικών αιμορραγιών. Εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις αβιταμίνωσης, τα βιταμινούχα συμπληρώματα πρέπει να αποφεύγονται».
Ο Θάνος Μπενέτος δίνει τον ορισμό του ανθρώπου που «γερνάει επιτυχημένα». Είναι ο 80άρης που διατηρεί νεανική περιέργεια, που θέλει να μάθει και ταυτόχρονα θέλει να μεταδώσει στους άλλους όσα ο ίδιος έχει αποκομίσει. Που δέχεται την ηλικία του, αλλά δεν το βάζει κάτω, έχει πλούσιο κοινωνικό περιβάλλον, αγαπάει, ερωτεύεται ίσως, γελάει, κλαίει, εκφράζεται, αρνείται τους εξευτελισμούς και τα κλισέ, λέει «ναι» στις καινούργιες ιδέες και απαιτεί σεβασμό όχι επειδή είναι «γέρος», αλλά επειδή είναι άνθρωπος. Η ζωή πρέπει να συνεχίζεται ώς τον θάνατο. Τι γελοίο και αποκρουστικό πράγμα να λέγεται ότι όταν γερνάς ξαναγίνεσαι παιδί!
Σε μια εποχή κατά την οποία οι πληροφορίες διαδίδονται με ανεξέλεγκτη ταχύτητα, όπου όλα πουλιούνται και αγοράζονται, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου ξεχωρίζει την επιστήμη από τον τσαρλατανισμό, την πραγματικότητα από τις φαντασιώσεις. Και μας δίνει πολύτιμες συμβουλές για την υγεία και τη μακροζωία με τρόπο απλό, ζωντανό και συχνά απολαυστικό.
Θάνος Μπενέτος
Ο Θάνος Μπενέτος γεννήθηκε το 1956 στην Αθήνα, είναι καρδιολόγος και γηρίατρος. Είναι καθηγητής Παθολογίας, Γηριατρικής και Βιολογίας της Γήρανσης, καθώς και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Παγκόσμιας Οργάνωσης Γηριατρικής και Γεροντολογίας (ΙΑΟΟ). Στη δεκαετία του 1990 διετέλεσε διευθυντής ερευνών του γαλλικού Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών (ΙΝSΕΡΜ) στο Παρίσι. Από το 2002 διευθύνει το Τμήμα Γηριατρικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Νανσύ, καθώς και το Κέντρο Μελετών και Εκπαίδευσης για τη Γήρανση (ΕΡΟΙΛ/ΙΕ). Το ερευνητικό του έργο είναι στραμμένο στον τομέα των κυτταρικών και γενετικών παραγόντων της γήρανσης, με ιδιαίτερη έμφαση στις εκδηλώσεις της αρτηριακής γήρανσης.
