Το νόημα της ζωής είναι πως τελειώνει, έλεγε ο Άλμπερ Καμύ.
Το νόημα της ζωής είναι πως υπάρχει, λέει ο Ρίτσαρντ Ντόκινς.
Η ζωή είναι μια στατιστική απιθανότητα σε κολοσσιαία κλίμακα, έλεγε ο Καρλ Σαγκάν.
Το σύμπαν είναι μεγάλο. Πολύ μεγάλο. Αδιανόητα μεγάλο. Μα, που πήγαν όλοι, αναρωτιόταν ο νομπελίστας Βόλφρανγκ Παουλί;
Θα έπρεπε να κατακλυζόμαστε από εξωγήινα σήματα. Παραδόξως, δεν βρίσκουμε ούτε ένα. Να τι πιστεύει ο Στήβεν Χώκινγκ.
Δεν τολμά να το πει ξεκάθαρα. Οι άνθρωποι δεν «μπορούν» να ακούσουν. Το λέει –όμως– σε όσους διαβάζουν πίσω από τις γραμμές. Το βροντοφωνάζει. Είμαστε μόνοι. Δεν υπάρχει κανένα ευφυές ον εκεί έξω. Η ύπαρξη ζωής –πόσο μάλλον ενσυνείδητης ζωής– απαιτεί αδιανόητες συμβάσεις. Σε ένα ασύνορο σύμπαν, δεν μπορεί, κάπου θα υπάρχει ζωή –αραιά και πού. Το όλο θέμα όμως, είναι η αυτοσυνείδηση.
Πάρτε τη Γη: Χώθηκε στη μοναδική αδιανόητα στενή περιοχή που μπορεί να υπάρξει νερό σε υγρή μορφή. Έχει ακριβώς τη μάζα που πρέπει. Έχει ακριβώς την κλίση που πρέπει. Έχει έναν δορυφόρο με μάζα ακριβώς όσο πρέπει. Έχει έναν ήλιο με μάζα ακριβώς όσο πρέπει. Είναι ένας αδιανόητα τυχερός πλανήτης. Όταν ζεις επάνω σε ένα θαύμα, δεν σε εντυπωσιάζει το θαύμα.
Μυριάδες πράγματα θα μπορούσαν να πάνε στραβά. Κι όμως, κατά διαβολικό τρόπο, όλα δούλεψαν ρολόι. Η αυτοσυνείδηση δεν προκύπτει νομοτελειακά μέσω της εξέλιξης. Οι δεινόσαυροι έζησαν εκατοντάδες εκατομμύρια έτη χωρίς να αποκτήσουν συνείδηση. Απλά, έτυχε να πέσει ένας μετεωρίτης –που είχε μάζα ακριβώς όσο έπρεπε– την ιδανική –ακριβώς όταν έπρεπε– στιγμή.
Να πως το βλέπω εγώ: Η αυτοσυνείδηση είναι μια Παραδοξότητα, πολύ πιο αδιανόητη από αυτήν της υπάρξεως ζωής. Από αυτήν την άποψη, το σύμπαν μοιάζει να δημιουργήθηκε προκειμένου να υπάρξουμε Εμείς. Και για να υπάρξουμε Εμείς, χρειαζόντουσαν μυριάδες άστρα με απροσμέτρητους πλανήτες. Προκειμένου να εξελιχθούν όλες οι δυνατές ιστορίες. Σε όλες τις δυνατές φυσικές συνθήκες.
Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν απέδειξε πως δεν υπάρχει αυτό το κατιτίς που ονομάζουμε «χρόνος». Ο χρόνος είναι απλά και μόνο το μέσον μέσω του οποίου οι αισθήσεις μας μάς πληροφορούν για την αύξηση της εντροπίας (της αταξίας) του περιβάλλοντός μας χώρου. Το σύμπαν –στα αλήθεια– δεν καταλαβαίνει τι εννοούμε όταν μιλάμε για τον «χρόνο». Οι λέξεις «αρχή», «τέλος», «τότε» δεν σημαίνουν απολύτως τίποτε.
Αυτό που θέλει να μας πει ο Χώκινγκ είναι πως, αφού η πλάση φαίνεται πως είναι προϋπόθεση και ο χρόνος χρηστικό εργαλείο, ο Άνθρωπος δεν μπορεί να είναι αποτέλεσμα. Ο Άνθρωπος είναι το Πρώτο Αίτιο. Το νόημα της ζωής είναι πως Εμείς τη φτιάξαμε. Προκειμένου να Υπάρξουμε.
Να γιατί τα μαθηματικά και η φυσική εξηγούν τα ανεξήγητα. Να γιατί ένας απλός τύπος όπως ο E = mc2 εξηγεί τόσα πολλά. Να γιατί η εξίσωση του νομπελίστα Έρβιν Σρέντιγκερ δεν βασίστηκε σε καμιά προϋπάρχουσα γνώση –απλά «γεννήθηκε» στον νου του.
Και αφού ο χρόνος είναι εφεύρημα, αυτό δεν μπορεί παρά να σημαίνει πως…
(Ω, ναι… Μα δεν είναι υπέροχο;)
(Ο νομπελίστας Ρίτσαρντ Φέινμαν έλεγε: Τι υπάρχει μετά; Δεν ξέρω. Δεν με ενοχλεί όμως το ότι δεν ξέρω. Δεν με φοβίζει. Όταν τον ρώτησαν αν υπάρχει Θεός, απάντησε πως δεν πιστεύει στον Θεό. Ακολούθως τον πίεσαν: Πείτε μας, τι σας λένε, βαθιά, τα σωθικά σας; Τι απάντησε ο άτιμος; Αγαπητοί μου, προσπαθώ να μη σκέφτομαι με τα σωθικά μου).
(Αυτό και μόνο αυτό ζητώ από εσάς. Να μη σκέφτεστε με τα σωθικά σας).
Κωνσταντίνος Χατζηκώστας
Γαστρεντερολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής του Πανεπιστημίου Κρήτης
Αντικλείδι, http://antikleidi.com
