Σύμφωνα με τον Freud, η επανάληψη δίνει την αίσθηση μιας μοίρας που καταδιώκει:
οι ευεργέτες βιώνουν αχαριστία, οι φιλίες προδίδονται, οι έρωτες δεν ευοδώνονται. Οι άνθρωποι αυτοί ζούνε «την αιώνια επανάληψη του ίδιου».
Σίγουρα θα έχετε δει στον εαυτό σας ή στους γύρω σας μοτίβα ζωής που επαναλαμβάνονται, παρόλο που η πραγματικότητα δείχνει ότι δεν είναι λειτουργικά, ότι μας δυσκολεύουν. Άλλες φορές πάλι τα εντοπίζουμε και αναρωτιόμαστε: Μα πώς έγινε ξανά αυτό; Ή πείθουμε τον εαυτό μας ότι αυτή ήταν η τελευταία φορά που επιτρέψαμε να εξελιχθεί έτσι μία σχέση ή ένα γεγονός.
Είναι, όμως, κάτι τυχαίο; Ή μήπως συμβάλλουμε και εμείς στη δημιουργία του; Οι περισσότεροι άνθρωποι που έρχονται στη θεραπεία, έχουν, αρχικά, έναν μη-συστημικό τρόπο σκέψης. Αποδίδουν τα γεγονότα της ζωής τους στους άλλους ή στην τύχη, δηλαδή σε εξωγενείς παράγοντες.
Στη Συστημική Θεραπεία εστιάζουμε στον εντοπισμό της συμβολής του ατόμου στον τρόπο με τον οποίο έχει δομηθεί η ζωή του. Ο στόχος δεν είναι η κριτική ή ο εντοπισμός λαθών, αλλά η ανάληψη της ευθύνης: εφόσον έχω συμβάλει στη δημιουργία της ζωής μου ως τώρα, τότε μπορώ να συμβάλλω στην αλλαγή της, προς την κατεύθυνση που επιθυμώ.
Αυτό που έχω ζήσει ως παιδί, ο τρόπος με τον οποίο συνδέθηκα με τους πρωταρχικούς άλλους, τους γονείς, μεταβιβάζεται και επαναλαμβάνεται στις τωρινές μου σχέσεις. Σύμφωνα με τον Freud, η επανάληψη δίνει την αίσθηση μιας μοίρας που καταδιώκει: οι ευεργέτες βιώνουν αχαριστία, οι φιλίες προδίδονται, οι έρωτες δεν ευοδώνονται. Οι άνθρωποι αυτοί ζούνε «την αιώνια επανάληψη του ίδιου».
Αυτό ο Freud το ονομάζει καταναγκασμό της επανάληψης. Το άτομο φέρεται ως παιδί, με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο έμαθε να σχετίζεται με τους γονείς του. Παρόλο που τα αποτελέσματα είναι δυσάρεστα, δεν μπορεί μόνος του να σπάσει το δυσλειτουργικό μοτίβο, γιατί, απλά, δεν γνωρίζει κανέναν άλλο τρόπο σύνδεσης. Είναι σαν να λέει: Μπορεί να με πονάει, αλλά μόνο αυτό ξέρω να κάνω. Αυτό δείχνει ότι οι πρώιμες μνήμες είναι ασυνείδητες και ανεπεξέργαστες. Δεν έχουν εντοπιστεί, δεν έχουν εκφραστεί, ούτε έχουν δουλευτεί τα συναισθήματα που τις συνοδεύουν και τις επενδύουν.
Ο εντοπισμός των μοτίβων, η σύνδεσή τους με τον τρόπο που σχετίστηκε κάποιος ως παιδί και η ερμηνεία τους, έτσι ώστε να νοηματοδοτηθεί η εμπειρία, είναι το πρώτο βήμα που μπορεί να κάνει κανείς μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία.
Σταδιακά, το άτομο μετακινείται προς μία πορεία πιο εναρμονισμένη με την επιθυμία του, χωρίς να παραμένει έρμαιο της προίκας του παρελθόντος. Ο στόχος είναι μία ζωή πιο ικανοποιητική, με πιο ενσυνείδητες επιλογές, που ταιριάζουν στον τρόπο που θέλουμε να πορευτούμε στη ζωή μας και στον τρόπο που θέλουμε να σχετιστούμε με τους ανθρώπους γύρω μας.
Άννα Βουλγαροπούλου, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Οικογενειακή Θεραπεύτρια
Βιβλιογραφία
Freud, S., Πέρα της αρχής της ηδονής, Νίκας-Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα 2011
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/prosopikotita/symperifora/6819-giati-epanalamvanoume-ta-idia-lathi.html
