Μια φορά και έναν καιρό… «ήταν μια κοπέλα ορφανή»… «ο λύκος έφαγε τη γιαγιά»…
«οι γονείς εγκατέλειψαν στο σκοτεινό και τρομακτικό δάσος τα παιδιά τους» … «και μια μάγισσα σκότωσε την όμορφη κοπέλα».
Οι παραπάνω φράσεις θα μπορούσαν να είναι αποσπάσματα από μια ταινία ενηλίκων και μάλιστα στην κατηγορία του θρίλερ. Όμως είναι παρμένες από παιδικά παραμύθια, που είναι, φυσικά, πολύ δημοφιλή ανάμεσα στα παιδιά.
Τα παραμύθια με έναν ασφαλή-αποστασιοποιημένο τρόπο φέρνουν μπροστά στο παιδί όλα τα ζητήματα εκείνα που του προκαλούν φόβο και άγχος: θάνατος γονιού, δύσκολες σχέσεις ανάμεσα στα αδέλφια, εγκατάλειψη, ορφάνια.
Η ταύτιση με τον ήρωα του παραμυθιού επιτρέπει στο παιδί να βιώσει με έναν ασφαλή τρόπο αυτά τα συναισθήματα. Με έναν απλό και μαγικό τρόπο τα παραμύθια επιτρέπουν στο παιδί να σκεφτεί τρόπους για να γλιτώσει ο ήρωας του παραμυθιού από τις όποιες παγίδες συναντήσει. Του δίνουν το μήνυμα ότι ο «μικρούλης» ήρωας μπορεί να νικήσει με την εξυπνάδα του τους «μεγάλους» κακούς και του δημιουργεί την ελπίδα ότι το «καλό» θα επικρατήσει έναντι του «κακού».
Παρ’ όλα αυτά, θα υπάρξουν και απώλειες. Το μήνυμα είναι για να κερδίσεις κάτι χρειάζεται να χάσεις κάτι (ο κοντορεβυθούλης, για παράδειγμα, πρέπει να «χάσει» την τροφή του για να «βρει» τον δρόμο του).
Τα παραμύθια δίνουν μια πρώτη γεύση στο παιδί για το ότι στη ζωή χρειάζεται να παίρνουμε αποφάσεις. Ένα παραμύθι συνήθως εμπεριέχει κάποιο ηθικό δίλημμα, το οποίο όταν απαντηθεί, δίνει το μήνυμα ότι χρειάζεται το παιδί να διαμορφώσει έναν χαρακτήρα που να του αρέσει.
Διδάσκει επίσης ότι κάθε πράξη ακολουθείται και από μια φυσική συνέπεια. Τα παιδιά ταυτίζονται με τον μικρό ήρωα ή την ηρωίδα του παραμυθιού και μαθαίνουν ότι ακόμα και μέσα από τις πιο δύσκολες καταστάσεις μπορεί να βρεθεί λύση.
Ταυτόχρονα, τα παραμύθια ενισχύουν τη φαντασία του παιδιού, αφού δεν εκτίθεται σε «έτοιμες εικόνες» όπως αυτές της τηλεόρασης. Το παιδί καλείται μέσω της αφήγησης να πλάσει και να «δει» αυτές τις εικόνες χρησιμοποιώντας τη δύναμη της φαντασίας του.
Ένα από τα πιο επικίνδυνα πράγματα που κάνουν οι γονείς είναι να αφαιρούν κομμάτια από τα παραμύθια που στους ίδιους φαντάζουν επώδυνα. Μια τέτοια πρακτική όμως στερεί από το παιδί το να καλλιεργήσει στη φαντασία του τρόπους διαχείρισης των δύσκολων καταστάσεων και το καθιστά εξίσου ανέτοιμο και για τον αληθινό κόσμο.
Νάνσυ Ψημενάτου
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Συγγραφέας
www.mathimatazois.com
