Μέρος Α’
Ο πραγματικός λόγος που δεν μπορούμε να σταματήσουμε να τσεκάρουμε το κινητό μας. Είναι εξάρτηση ή εμμονή;
Σε μιαν άλλη πρόσφατη έρευνα, ζητήθηκε από περισσότερους από 100 φοιτητές να εγκαταστήσουν μια εφαρμογή στο κινητό τους η οποία θα μετρούσε πόσο συχνά ξεκλειδώνουν τη συσκευή τους και πόσα λεπτά αφιερώνουν στη χρήση της σε περίοδο εξεταστικής. Ο τυπικός φοιτητής ξεκλειδώνει το κινητό του 60 φορές την ημέρα για ένα διάστημα περίπου 200 λεπτών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι αν, υποτίθεται, μελετά για τις εξετάσεις, ξεκλειδώνει το κινητό του 3 με 4 φορές την ώρα για περίπου 3,3 λεπτά τη φορά. Αρκετός χρόνος ώστε να τσεκάρει τα social media και άλλες ηλεκτρονικές του συνδέσεις και μετά να το ξεκλειδώσει ξανά έχοντας, φυσικά, στο μεταξύ διασπαστεί σημαντικά η προσοχή του.
Οι άνθρωποι γενικά τσεκάρουν σαν ρουτίνα τα κινητά τους κάθε 15 λεπτά ή λιγότερο και συχνά χωρίς να έχει προηγηθεί κάποια ειδοποίηση. Αν πάρουμε από τους ανθρώπους αυτούς τα κινητά τους, θα αναπτύξουν έντονο στρες μέχρι να περιέλθουν ξανά στην κατοχή τους.
Όταν κοιτάζουμε το κινητό μας, με απουσία κάποιας ειδοποίησης, το συναίσθημα που μπορεί να νιώσουμε είναι η χαρά όπως π.χ. όταν διαβάζουμε κάτι στο Facebook που μας κάνει να χαμογελάσουμε ή παρακολουθούμε ένα video που προωθούμε στους φίλους μας. Μερικές φορές μπορεί να νιώσουμε και ανακούφιση που δεν χάσαμε κάτι που πόσταρε ή είπε κάποιος, δηλαδή κανείς δεν διασκεδάζει χωρίς εμάς ή ακόμη ότι είμαστε μεταξύ των πρώτων που θα σχολιάσουν ή θα κάνουν like σε μια κοινοποίηση.
Αυτές είναι δύο διαφορετικές διαδικασίες: όταν κάνουμε μια δραστηριότητα και συνακόλουθα νιώθουμε ευχαρίστηση ή ικανοποίηση και επιθυμούμε να επαναλάβουμε τη δραστηριότητα ώστε να ξανανιώσουμε αυτό το ευχάριστο συναίσθημα, τότε πρόκειται περισσότερο για εξάρτηση. Αν, παρόλα αυτά, κάνουμε μια δραστηριότητα και νιώθουμε μιαν αίσθηση ανακούφισης που δεν χάσαμε κάτι που συμβαίνει γύρω μας, ή ότι είμαστε οι πρώτοι που κάνουμε κάτι, τότε αυτό είναι περισσότερο σημάδι εμμονής. Η εμμονή δεν χτίζεται γύρω από τη χημεία του εγκεφάλου που παράγει το ισοδύναμο φυσικό συναίσθημα της ευχαρίστησης. Είναι «χτισμένη» γύρω από την εκτέλεση μιας πράξης που μειώνει το αίσθημα του άγχους.
Μια τρίτη περίπτωση που έχει εμφανιστεί στην πρόσφατη βιβλιογραφία είναι πως, όταν είμαστε σε δημόσιο χώρο, χρησιμοποιούμε τα τηλέφωνά μας σαν «ασπίδα» έναντι στο να πρέπει να αλληλεπιδράσουμε με τους πραγματικούς ανθρώπους γύρω μας. Αυτό μπορεί να θεωρηθεί μια μορφή κοινωνικής φοβίας, ακόμη μια διαταραχή σχετική με άγχος. Από την άλλη πλευρά, μπορεί απλά να βαριόμαστε, π.χ. όταν περιμένουμε σε μια ουρά, λόγω της απουσίας ερεθισμάτων και διέγερσης που έχουμε συνηθίσει με τη συχνή χρήση του κινητού.
Ίσως αν ρωτήσει ο καθένας μας τον εαυτό του γιατί τσεκάρουμε τόσο συχνά το κινητό μας, θα ανακαλύψουμε ότι το κίνητρό μας για συνεχή επαφή είναι ένας συνδυασμός ευχαρίστησης και άγχους, η αναλογία των οποίων ποικίλλει ανάλογα με το άτομο.
Θεοδώρα Αναστασίου
Ψυχολόγος
