της Μαρίας Βόλλη
Μια από τις αρχαιότερες μορφές τέχνης είναι η ζωγραφική mandala, ένα θεραπευτικό εργαλείο μέσω του διαλογισμού,
που χρησιμοποιείται τόσο από βουδιστές μοναχούς του Θιβέτ όσο και από Ινδιάνους της Αμερικής.
Τι είναι όμως αυτό που την κάνει τόσο ελκυστική; Είναι η νοσταλγία μας για την ελεύθερη έκφραση και ζωγραφική που αγαπούσαμε ως παιδιά; Είναι μια όμορφη διέξοδος από τη ρουτίνα της καθημερινότητας ή μήπως είναι η ηρεμία που αισθανόμαστε κατά τη διάρκειά της;
Η mandala αποτελεί ένα αρχέγονο σύμβολο ζωής, πηγή δύναμης και αρμονίας. Πρόκειται για μια ασυνείδητη γλώσσα εικόνων και συμβόλων της ανθρωπότητας, που μοιάζει να δομείται μέσα από μια ψυχική μήτρα πανταχού παρούσα. Όλοι έχουμε τη δυνατότητα να την ανακαλύψουμε και να τη βιώσουμε εστιάζοντας στην εσωτερική μας ισορροπία και στη σημασία να ζούμε τη στιγμή. Προσέχοντας να σχηματίσουμε έναν τέλειο κύκλο μαθαίνουμε να μειώνουμε ταχύτητα και να παρατηρούμε όλα όσα συμβαίνουν μέσα μας.
Ο όρος Μάνταλα ή Μαντάλα ανάγεται στη ρίζα -manda, που σημαίνει ουσία. Σε αυτή, προστέθηκε η κατάληξη -la, που σημαίνει περιεχόμενο.
Στα Σανκριτικά (γλώσσα της Ινδίας) η λέξη mandala σημαίνει “κύκλος”. Ετυμολογικά σημαίνει «περιέχουσα ενέργεια», κυριολεκτικά όμως, σημαίνει κύκλος με το κέντρο του.
Η ενεργειακή αυτή ζωγραφική είναι η δημιουργία κυκλικών συμβολικών μορφών, σε άπειρες παραλλαγές. Είναι ζωγραφική αρχετυπικών κοσμικών μοντέλων με ενεργειακή ροή που μετασχηματίζει και μεταμορφώνει. Η δημιουργία κύκλου από μόνη της είναι τελετουργική, γιατί μας συνδέει με την πνευματική μας φύση. Επιφέρει εσωτερική ισορροπία και επιδρά θεραπευτικά σε σώμα, ψυχή και νου.
Πολλές εκδηλώσεις στον κόσμο περιέχουν κυκλική μορφή. Οι κύκλοι αποτελούν ένα ισχυρό σύμβολο πολιτισμού. Τον παρατηρούμε σε φωτοστέφανα, τροχούς προσευχής και σε άλλα θρησκευτικά σύμβολα, καθώς και στην αρχιτεκτονική και τη φύση. Τα Μάνταλα είναι ιεροί κύκλοι που έχουν χρησιμοποιηθεί από πολύ παλιά, ώστε να διευκολύνουν τον διαλογισμό στον Ινδουισμό και τον Βουδισμό. Ωστόσο, και άλλες θρησκείες τα έχουν ενσωματώσει στις πνευματικές τους πρακτικές.
Η ζωγραφική mandala έχει ομοκεντρική δομή, με τα διάφορα μοτίβα και χρώματα που σχεδιάζει κανείς να έχουν προσωπική αξία για τον ίδιο. Σκοπός του κάθε σχεδίου είναι να αποτελέσει ένα βοηθητικό εργαλείο στο πνευματικό ταξίδι του κάθε ατόμου.
Η mandala συμβολίζει την κοσμική και ψυχική ισορροπία και αρμονία. Στη ζωγραφική αυτή το πλαίσιο πάνω και μέσα στο οποίο δημιουργούνται όλα τα υπόλοιπα μοτίβα είναι κυκλικό, αλλά η έννοια της λέξης κύκλος δεν περιορίζει τη δημιουργικότητα.
Η τέχνη των mandala είναι ένα πολύ χρήσιμο εφόδιο έκφρασης του ψυχισμού του κάθε ατόμου και χρησιμοποιείται ανά τον κόσμο ως μέσο και διαδικασία έκφρασης του εαυτού. Αποτελεί ένα εργαλείο προσωπικής ανάπτυξης και λειτουργεί ως πυξίδα και φάρος για το προσωπικό ταξίδι του κάθε ανθρώπου προς την αυτογνωσία και την πνευματική αλλαγή.
Mandala και θρησκείες
Η mandala χρησιμοποιείται από μοναχούς του Θιβέτ ως ζωγραφική πάνω σε άμμο για την απεικόνιση και τη «σύλληψη» των δαιμόνων και των θεών, που πιστεύεται πως καταστρέφουν και ευλογούν ταυτόχρονα την ανθρωπότητα. Σύμφωνα με την παράδοση των βουδιστών μοναχών, τα mandala που σχεδιάζονται σε άμμο καταστρέφονται λίγο μετά την ολοκλήρωσή τους ως συμβολισμός της προσωρινής φύσης της ζωής. Όλη η τελετή χρησιμεύει για τη συγκέντρωση των μοναχών και για πνευματικά θεραπευτικούς σκοπούς, οπότε θεωρείται πως με την ολοκλήρωση του σχεδίου έχει επιτευχθεί και ο στόχος.
Τα μέλη της ινδιάνικης φυλής Ναβάχο και οι καλλιτέχνες της άμμου χρησιμοποιούν τα σχέδια mandala ως θεραπευτικά μέσα για να επιτύχουν τη σύνδεση της ενέργειας της φύσης με τον άνθρωπο. Στο Ισλάμ τα σχέδια αυτά δημιουργούνται αποκλειστικά για λατρευτικούς σκοπούς, ενώ στον Κέλτικο παγανισμό η mandala αντιπροσωπεύει τους τρεις κόσμους του σώματος, του μυαλού και του πνεύματος.
Στον δυτικό κόσμο ο σκοπός παραμένει θεραπευτικός, καθώς η συγκέντρωση που απαιτείται για την όλη διαδικασία μάς γαληνεύει, μάς χαρίζει την αυτογνωσία, μάς θεραπεύει. Γι’ αυτό και χρησιμοποιούμε και εμείς τα σχέδια mandala ως μέσο διαλογισμού.
Ο Carl Jung, ο πατέρας της αναλυτικής ψυχολογίας, ήταν αυτός που πρώτος εισήγαγε τις εικόνες mandala και την έννοιά τους στη Δύση και χρησιμοποιούσε αυτά τα σχέδια που συμβολίζουν το σύμπαν και στους ασθενείς του. Με αυτόν τον τρόπο εισερχόταν στο πεδίο του ασυνείδητου του ατόμου. «Σκιαγραφούσα κάθε πρωί σε ένα σημειωματάριο ένα μικρό κυκλικό σχέδιο, μια μάνταλα, που φάνηκε να αντιπροσωπεύει την εσωτερική μου κατάσταση την εποχή εκείνη… μόνο σταδιακά ανακάλυψα τι είναι πραγματικά η μάνταλα: …ο Εαυτός, η ολότητα της προσωπικότητας, που αν όλα πάνε καλά, είναι αρμονική» έγραψε ο επιφανής Ελβετός ψυχολόγος. «Μέσα από την εμπειρία μιας mandala, ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει ότι ανήκει σε ένα σύνολο και κοιτάζοντας από τη θέση του το κέντρο του, όλα αποκτούν ένα νόημα. Με την ενασχόλησή μας με mandala, συμμετέχουμε συνειδητά ή ασυνείδητα στη θεϊκή τάξη και στην αρμονία που εμπεριέχεται σε αυτές. Μπορούμε να οδηγηθούμε στην ανακάλυψη του πρωταρχικού κέντρου μέσα μας, που θα μας χαρίσει έναν νέο ορίζοντα για τη ζωή και το Θείο».
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς καλλιτέχνης και να ασχολείται με τις εικαστικές τέχνες για να εντρυφήσει σε αυτή τη δημιουργική διαδικασία. Η mandala είναι ενεργειακή ζωγραφική, που έχει σκοπό να κάνει το άτομο να χαλαρώσει και να εκφράσει μέσα από σχήματα και χρώματα οτιδήποτε αποτελεί γι’ αυτό οπτικό ερέθισμα. Έτσι, φέρνει στη συνείδησή του πράγματα που υπήρχαν στο ασυνείδητο και κατακτά την αυτογνωσία.
Η ζωγραφική αυτή εμπειρία μπορεί να είναι εξαιρετικά καταπραϋντική. Μας βοηθά στη συγκέντρωση και παράλληλα μας επιτρέπει να εκφράσουμε τη δημιουργική μας πλευρά, την οποία πολλοί παραμελούμε στην καθημερινή μας ζωή.
Στη ζωγραφική mandala ξεκινάμε από το κέντρο της εικόνας και καταλήγουμε στο περίγραμμά της: διάφορα σύμβολα και μοτίβα χρησιμοποιούνται ανάλογα με τον στόχο στον οποίο έχουμε επικεντρωθεί κάθε φορά. Κάθε σχέδιο εξαπλώνεται συμμετρικά «προς τα έξω», πράγμα που μας θυμίζει έντονα την αρμονία του κόσμου.
Όταν, τελικά, συνδέσουμε το κέντρο αυτό με τη μεγαλύτερη εικόνα που σχηματίζεται βλέπουμε πως μέσω του παιχνιδιού με τα σχέδια και τα χρώματα μεταφερθήκαμε από ένα πολύ μικρό σημείο του εαυτού μας στη μεγαλύτερη εικόνα που σχηματίζεται. Βλέπουμε, έτσι, το ευρύτερο πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούμε και επιτυγχάνουμε μια σύνδεση με τον κόσμο γύρω μας.
Εάν θέλετε να δοκιμάσετε την τέχνη των mandala, μπορείτε είτε να ακολουθήσετε τον εφήμερο χαρακτήρα της και να δημιουργείτε σχέδια με χρωματιστή άμμο (υπάρχουν σε καταστήματα ειδών τέχνης) είτε να ζωγραφίσετε με χρώματα (με μαρκαδόρους, ξυλομπογιές, κιμωλίες, κηρομπογιές, κ.ά. σε μια ποικιλία χρωμάτων) πάνω σε χαρτί. Όσο χρωματίζετε, προσπαθήστε να μην σκέφτεστε πολύ την επιλογή των χρωμάτων ούτε εάν αυτά ταιριάζουν μεταξύ τους. Αφήστε το ένστικτό σας να σας καθοδηγήσει. Αφού ξεκινήσετε με το πρώτο χρώμα, τα υπόλοιπα θα ακολουθήσουν φυσικά.
Τα τελευταία χρόνια τα βιβλία ζωγραφικής mandala έχουν υψηλή δημοτικότητα και η θεματολογία τους ποικίλλει. Εναλλακτικά, αναζητήστε στο διαδίκτυο και βρείτε σχέδια που μπορείτε να εκτυπώσετε. Η χαλαρωτική μουσική σε συνδυασμό με τα mandala μπορεί να αυξήσει την αποτελεσματικότητα της μεθόδου σε ένα ήσυχο και άνετο περιβάλλον, στο οποίο μπορείτε να ασχοληθείτε ανεμπόδιστα με τη διαδικασία. Η εμπειρία θα είναι σίγουρα ένα μοναδικό πνευματικό ταξίδι!
Πηγές:
www.exporingyourmind.com
www.verywellmind.com
www.art-therapy.center
