Μέρος Β’ (τελευταίο)
Γνωρίζουµε από έρευνες ότι το υπερβολικό στρες (άγχος) προδιαθέτει για ασθένειες του ανοσοποιητικού συστήµατος και πλείστων άλλων συστημάτων του ανθρώπινου οργανισμού.
Ο Grodeck (1866-1934) αναφέρει σε σχέση με τη σωµατική αρρώστια ότι αυτή αποτελεί έναν αγγελιαφόρο ενός σπουδαίου µηνύµατος: µη συνεχίσεις να ζεις όπως έχεις συνηθίσει µέχρι τώρα.
Γενικά, ονοµάζουµε ψυχοσωµατικές διαταραχές τα οργανικά συµπτώµατα ή τις ενοχλήσεις και αρρώστιες που φαίνεται να έχουν και κάποιον ψυχολογικό παράγοντα στην αιτιολογία τους. Όταν η ψυχή μας διεγείρεται, τότε προκύπτει ένταση (αναστάτωση).
Παραδείγµατα: δεν έχω φάει (που είναι μια εσωτερική διέγερση). Προκύπτει τότε ένταση (με τη μορφή της πείνας), την οποία ο ψυχισµός µας καλείται ν’ αντιµετωπίσει. Το ερώτηµα είναι: πώς, µε ποιον τρόπο ο ψυχισµός µας διεργάζεται (απορροφά, «φιλτράρει») τις διάφορες εντάσεις απ’ όπου κι αν προέρχονται; Τι απογίνονται οι αναστατώσεις και οι ταραχές µας;
Οι εντάσεις µας, λοιπόν, µπορούν να έχουν δύο πιθανά «πεπρωµένα»: είτε παίρνουν τον δρόµο της ψυχικής διεργασίας, δηλαδή αντέχουμε να επεξεργαζόμαστε το όποιο γεγονός μας συμβαίνει και επιλέγουμε μια λύση που μας «πάει», χωρίς στη συνέχεια αυτή να μας προκαλεί σοβαρές αμφιβολίες ή ερωτηματικά, αντιθέτως νιώθουμε σχετικά καλά με αυτή μας την επιλογή, είτε παίρνουν τον δρόμο αυτόν της εκφόρτισης.
Εκφόρτιση σημαίνει ότι η ένταση μάς ξεπερνά, τα γεγονότα μάς ξεπερνούν και στην απέλπιδα προσπάθειά του ο εαυτός μας να αντιμετωπίσει όπως-όπως αυτό το «τσουνάμι» που νιώθει ότι έχει μπροστά του, εκδηλώνει ένα σύμπτωμα.
Το σύμπτωμα δηλαδή αντιπροσωπεύει τα λόγια που δεν μπορέσαμε να πούμε διά στόματος και τις πράξεις στις οποίες δεν μπορέσαμε να προβούμε ή τις αποτελεσματικές λύσεις που δεν μπορέσαμε με επιτυχία να βρούμε.
Στην πρώτη περίπτωση, που μπορούμε να αντέχουμε με επιτυχία τις εντάσεις, ομιλούμε για το «εγώ» του νευρωσικού ανθρώπου, το οποίο είναι σε θέση να κρατάει την ένταση µέσα του και να μην πανικοβάλλεται. Εδώ το «εγώ», δηλαδή ο εαυτός μας, τα βγάζει πέρα στη στέρηση, τη µαταίωση, τις απώλειες κ.λπ.
Στη δεύτερη περίπτωση, της εκφόρτισης: Η φόρτιση ή η ένταση που έχει η κάθε αναστάτωση (δηλαδή το αίσθημα της µαταίωσης που μας προκαλείται) είναι µια ποσότητα ενέργειας (ένα µπούκωµα) την οποία έχει κάποιος µέσα του και τον τρώει. Αν δεν έχει άλλο τρόπο να την αντιµετωπίσει (να τη «σηκώσει»), τότε την εκφορτίζει.
Η εκφόρτιση είναι µια κινητική και εκρηκτική λειτουργία. Εδώ ο εαυτός μας δεν µπορεί να κρατήσει µέσα του το οποιοδήποτε δυσάρεστο (οι άμυνές μας χωλαίνουν, οπότε ανακουφίζεται µε έναν άµεσο, «εδώ και τώρα» τρόπο, είναι σαν ένα επιτακτικό άδειασµα της έντασης).
Πρόκειται για προσωπικότητες πολύ ευάλωτες στα αρνητικά ερεθίσματα, οι οποίες ζουν µε έναν τραυµατικό-αιµορραγικό τρόπο τις όποιες αντίξοες καταστάσεις που τους επιφυλάσσει η ζωή.
Έχουµε 4 ειδών δυνατότητες εκφορτίσεων της έντασής μας:
- Εκφορτίσεις μέσω της συμπεριφοράς του ατόμου: αφορούν στο άµεσο πέρασµα της έντασης σε πράξη, π.χ. ένας άνδρας ο οποίος χειροδικεί έναντι της συζύγου του (αυτός λέμε ότι έχει διαταραχές συµπεριφοράς), αφού τον υπέρμετρο θυμό που νιώθει, δεν μπορεί να τον διαχειριστεί καλά και τον κάνει πράξη γινόμενος σωματικά βίαιος.
- Εκφορτίσεις µέσω κρίσεων πανικού: είναι η εκτόνωση μέσω της εκδήλωσης ενός γενικού άγχους: οι πανικοί είναι µια ποσότητα διάχυτου άγχους το οποίο δεν συνδέεται µε κάτι συγκεκριµένο, π.χ. δεν συνδέεται µε ένα συγκεκριμένο αντικείµενο που προκαλεί φόβο. Εδώ κάτι που μας αναστάτωσε ή μας στενοχώρησε πάρα πολύ ή που μας πίεσε πολύ δεν μπορέσαμε να το διαχειριστούμε τότε που έπρεπε σωστά, και αυτό έγινε σύμπτωμα, δηλαδή πανικός.
- Εκφορτίσεις στο σωµατικό επίπεδο: εδώ η ένταση που αισθανόμαστε, µη βρίσκοντας άλλη έκβαση, πλήττει το ίδιο το σώµα το οποίο το πληγώνει. Το σώµα γίνεται εδώ το κράτηµα –το σταµάτηµα– της έντασης, πάνω στο οποίο ξεσπάει η ένταση αυτή.
- Τέλος, όταν το άτομο δεν μπορεί να κουμαντάρει με την αποτελεσματική του ψυχολογία τις εντάσεις αυτές, τότε µπορεί να καταλήξει και στην υιοθέτηση εξαρτητικών συµπεριφορών (χρήση αλκοόλ, ναρκωτικά, τζόγος κ.λπ.). Και εδώ το κράτηµα της έντασης γίνεται διά μέσου ενός εξωτερικού βοηθήματος, που είναι η ουσία ή η καταφυγή σε μια εξάρτηση, σε κάτι δηλαδή από το οποίο γαντζώνεται κάποιος και χωρίς αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Έτσι όταν ο εαυτός μας ή το «εγώ» μας, όπως αλλιώς λέμε στην ψυχολογία, κατακλύζεται από άγχος που δεν μπορεί να το διαχειριστεί, τότε «βραχυκυκλώνει». Από την ώρα δηλαδή που κάµπτονται οι ψυχικές μας δυνατότητες, τότε γινόµαστε πιο διαθέσιµοι στο να απαντήσουµε στο άγχος μέσω του σώµατος, βγάζοντας συμπτώματα τα οποία, με άλλα λόγια, είναι η γλώσσα τους σώματος.
Όπως ο Φρόυντ αναφέρει: «Τα ανέκφραστα συναισθήματα και οι συγκινήσεις ποτέ δεν πεθαίνουν… Απλά θάβονται ζωντανά και θα έρθουν στην επιφάνεια πάλι, σε μεταγενέστερο χρόνο, σε πιο άσχημη μορφή…».
Ελευθερία-Έρη Κεχαγιά
Σύμβουλος οικογένειας-ψυχοθεραπεύτρια
https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxikis-ygeias/psyxikes-diataraxes/psyxosomatika/6405-anekfrasta-synaisthimata-enas-ypoulos-ypogeios-exthros.html
