Κλεοπάτρα

Tο πρότυπο της μοιραίας γυναίκας… Η Κλεοπάτρα Ζ΄ Φιλοπάτωρ (Ιανουάριος 69 π.Χ. – 12 Αυγούστου 30 π.Χ.) ήταν η τελευταία ενεργή βασίλισσα της πτολεμαϊκής Αιγύπτου.

Μετά τη βασιλεία της, η Αίγυπτος έγινε επαρχία της νεοϊδρυθείσας τότε Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Η Κλεοπάτρα ήταν αρχαία Ελληνίδα και όχι Αιγύπτια όπως πολλοί νομίζουν. Ήταν μέλος της δυναστείας των Πτολεμαίων, μίας ελληνικής οικογένειας, μακεδονικής καταγωγής, που κυβέρνησε την Αίγυπτο μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά την Ελληνιστική περίοδο.

Ο γιος της Πτολεμαίος ΙΕ΄ Καισαρίων βασίλεψε μόνο κατ’ όνομα, προτού εκτελεστεί. Η βασιλεία της Κλεοπάτρας Ζ΄ σηματοδοτεί το τέλος της ελληνιστικής και την αρχή της ρωμαϊκής περιόδου στην ανατολική Μεσόγειο.

Παρόλο που ήταν ικανή και δαιμόνια μονάρχης, έμεινε διάσημη κυρίως γιατί κατόρθωσε να γοητεύσει δύο από τους ισχυρότερους άνδρες της εποχής της, τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Μάρκο Αντώνιο, αλλά και για την ομορφιά και το τραγικό της τέλος. Χάρη στη φιλοδοξία και την προσωπική της γοητεία επηρέασε καθοριστικά τη ρωμαϊκή πολιτική σε μια αποφασιστική περίοδο και κατέληξε να αντιπροσωπεύει, όσο καμιά άλλη γυναίκα στην αρχαιότητα, το πρότυπο της μοιραίας γυναίκας.

Η Κλεοπάτρα Ζ’ Φιλοπάτωρ γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια και ήταν κόρη του βασιλιά της Αιγύπτου Πτολεμαίου ΙΒ’ του Αυλητή (117 – 51 π.Χ.). Μετά το θάνατο του πατέρα της συμβασίλευσε αρχικά με τον δεκάχρονο αδελφό της Πτολεμαίο ΙΓ’ (51 – 47 π.Χ.), τον οποίο παντρεύτηκε για να τηρήσει το αιγυπτιακό έθιμο, και στη συνέχεια με τον έτερο αδελφό της Πτολεμαίο ΙΔ’ (47 – 44 π.Χ.).

Η Κλεοπάτρα ήταν το μοναδικό μέλος της δυναστείας των Πτολεμαίων που μιλούσε αιγυπτιακά (οι Πτολεμαίοι μιλούσαν μόνο ελληνικά) και παρουσίαζε τον εαυτό της ως ενσάρκωση της θεάς Ίσιδας.  Οι πηγές αναφέρουν πως τη χαρακτήριζε μια ασυνήθιστη για την εποχή ικανότητα να μαθαίνει ξένες γλώσσες, όχι μόνο τα αιγυπτιακά, τη μητρική γλώσσα των υπηκόων της, αλλά και τα Αραμαϊκά, τα Εβραϊκά, τα Αραβικά, τα Περσικά και τα Αιθιοπικά…

Πανέξυπνη και ικανή πολιτικός, κατόρθωσε να φέρει την ευημερία και την ειρήνη στην αχανή επικράτειά της, που βρισκόταν σε δεινή θέση από τις συνεχείς εμφύλιες διαμάχες.

Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι δεν ήταν εξαιρετικά όμορφη, όπως πιστεύουμε στις μέρες μας, ωστόσο, ήταν ικανότατη στην τέχνη της συζήτησης και είχε μία ανεξήγητη γοητεία που αιχμαλώτιζε τους συνομιλητές της…

Για να πραγματοποιήσει τις φιλοδοξίες της φρόντισε να διατηρήσει προνομιακές σχέσεις με τη Ρώμη, μέσα από τις συμμαχίες και τους έρωτές της με κορυφαία πρόσωπα της εποχής εκείνης. Έτσι, όταν ο Ιούλιος Καίσαρας έφθασε στην Αίγυπτο τον Οκτώβριο του 48 π.Χ, καταδιώκοντας τον Πομπήιο, η Κλεοπάτρα βάλθηκε να τον σαγηνεύσει. Δεν ήταν και δύσκολο, καθώς ο σπουδαίος στρατηλάτης πήρε το μέρος της στην εσωτερική εμφύλια διαμάχη και αποκατέστησε την τάξη στο ταραγμένο βασίλειο της Αιγύπτου. Μαζί του η Κλεοπάτρα απέκτησε ένα γιο, τον Πτολεμαίο ΙΕ’ Καισαρίωνα (47 π.Χ.), ο οποίος συμβασίλευσε μαζί της από το 44 έως το 30 π.Χ.

Η Κλεοπάτρα ακολούθησε τον Ιούλιο Καίσαρα στη Ρώμη, αλλά μετά τη δολοφονία του το 44 π.Χ. επέστρεψε στην Αλεξάνδρεια. Το 41 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος, που διεκδικούσε το θρόνο της Ρώμης από τον Οκταβιανό (τον μετέπειτα Αύγουστο), συνήψε πολιτική συμμαχία με την Κλεοπάτρα και γρήγορα έγιναν εραστές. Τον έρωτά τους απαθανάτισε ο Σαίξπηρ στο αριστούργημά του «Αντώνιος και Κλεοπάτρα». Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά: την Κλεοπάτρα Σελήνη (40 π.Χ. – 6 μ.Χ.), τον Αλέξανδρο Ήλιο (40 π.Χ. – 29 ή 25 π.Χ.) και τον Πτολεμαίο Φιλάδελφο (36 – 29 π.Χ.). \

Το 31 π.Χ. ο Μάρκος Αντώνιος και η Κλεοπάτρα ένωσαν τις δυνάμεις τους εναντίον του Οκταβιανού, αλλά στην καθοριστική ναυμαχία του Ακτίου (2 Σεπτεμβρίου) ηττήθηκαν και κατέφυγαν στην Αίγυπτο. Ο Οκταβιανός τους καταδίωξε και τον επόμενο χρόνο κατέλαβε την Αλεξάνδρεια. Ο Μάρκος Αντώνιος, εγκαταλειμμένος από τον στρατό του, αυτοκτόνησε.

H Κλεοπάτρα προσπάθησε να ξελογιάσει και τον Οκταβιανό. Δεν τα κατάφερε όμως και αυτοκτόνησε στις 12 Αυγούστου 30 π.Χ, για να μην κοσμήσει με την παρουσία της τον ρωμαϊκό θρίαμβο του εχθρού της. Όπως αναφέρει η παράδοση, διάλεξε ένα αρκετά πρωτότυπο τρόπο για να αυτοκτονήσει. Αφού ξάπλωσε στο μεγαλοπρέστατο κρεβάτι της, τοποθέτησε στο γυμνό στήθος της ένα φίδι (ασπίδα) και από τα φαρμακερά δήγματά του βρήκε σκληρό θάνατο. Η εκδοχή αυτή αμφισβητείται από σύγχρονους ιστορικούς και ειδικούς.

Πολλές θεωρίες έχουν διατυπωθεί προκειμένου να ερμηνευτούν τα μυστηριώδη γεγονότα γύρω από το θάνατο της Κλεοπάτρας. Το μαυσωλείο της Κλεοπάτρας λέγεται πως βρισκόταν κοντά στο παλάτι όπου ζούσε ο Οκταβιανός, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Όπως λέει ιστορία, η Κλεοπάτρα βρισκόταν στο μαυσωλείο όταν έγραψε ένα σημείωμα για την επικείμενη αυτοκτονία της, το οποίο έδωσε σε έναν φρουρό για να το παραδώσει στον Οκταβιανό. Προφανώς αφού παρέδωσε το σημείωμα, κράτησε το δηλητηριώδες φίδι στον κόρφο της ώστε αυτό να την δαγκώσει και να πεθάνει. Είναι πιθανή άραγε αυτή η εκδοχή;

Η ερμηνεία των γεγονότων δείχνει πως μάλλον δεν έχουν έτσι τα πράγματα. Ο φρουρός, ο οποίος προφανώς δεν γνώριζε το περιεχόμενο του σημειώματος, θα χρειάζονταν μόνο μερικά λεπτά για να διανύσει κάποιες εκατοντάδες μέτρα για να δώσει στον Οκταβιανό το σημείωμα και μετά μερικά επίσης λεπτά για να επιστρέψει. Η σύγχρονη ιατρική ωστόσο λέει ότι το δηλητήριο του φιδιού θα χρειαζόταν τουλάχιστον δύο ώρες για να σκοτώσει την Κλεοπάτρα. Εάν βέβαια την σκότωνε. Οι ειδικοί λένε ότι κατά μέσο όρο μόνο το 50% του δηλητηρίου εγχέεται μέσω ενός δαγκώματος, γεγονός που σημαίνει ότι είχε πολλές πιθανότητες να επιζήσει του δαγκώματος.

Ένα στοιχείο που οδηγεί, αν και λανθασμένα , κάποιους μελετητές να πιστέψουν ότι η Κλεοπάτρα πράγματι αυτοκτόνησε, βρίσκεται στον ναό της. Σ’ αυτό το ναό υπάρχει ένα γλυπτό της θεάς Ίσιδος περικυκλωμένης από ένα φίδι. Η Κλεοπάτρα θεωρούνταν η ενσάρκωση της Ίσιδος στη γη, γεγονός που υποδεικνύει ότι μάλλον ήταν η μοίρα της να πεθάνει από φίδι.

Μια άλλη εκδοχή είναι ότι ο Οκταβιανός δολοφόνησε την Κλεοπάτρα ως μέρος ενός σχεδίου για να καταλάβει την αυτοκρατορία. Ο Οκταβιανός είχε τον έλεγχο της δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ενώ ο Μάρκος Αντώνιος είχε τον έλεγχο της ανατολικής. Επειδή λοιπόν Οκταβιανός ήθελε τον έλεγχο ολόκληρης της αυτοκρατορίας, χρησιμοποίησε την Κλεοπάτρα ως πιόνι και κήρυξε πόλεμο. Ο Οκταβιανός πίστευε ότι θα μπορούσε να αιχμαλωτίσει την Κλεοπάτρα και να την ταπεινώσει. Αυτή η πληροφορία προέρχεται από τα απομνημονεύματα του ίδιου του Οκταβιανού γι’ αυτό και η ακρίβεια της αμφισβητείται.

Πιο πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η Κλεοπάτρα πέθανε από ένα θανατηφόρο κοκτέιλ φαρμάκων και όχι από δάγκωμα φιδιού. Σύμφωνα με τον Κριστόφ Σάφερ, έναν Γερμανό ιστορικό και καθηγητή στο πανεπιστήμιο της Τρίερ, οι αρχαίοι πάπυροι δείχνουν πως οι Αιγύπτιοι γνώριζαν πολλά γύρω από τα δηλητήρια και μάλιστα ένας πάπυρος έλεγε ότι η Κλεοπάτρα είχε γνώσεις επί του θέματος. Ο Σάφερ πιστεύει ότι η ίδια διάλεξε ένα θανατηφόρο κοκτέιλ φτιαγμένο από όπιο, ακόνιτο και κώνειο. Είναι πολύ πιθανό αυτό το φάρμακο να της χορηγήθηκε από κάποιον άλλο και όχι από το δικό της χέρι. Σήμερα πλέον φαίνεται ότι ο θάνατος της Κλεοπάτρας εξακολουθεί να αποτελεί μυστήριο, αφού δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για τις τελευταίες ώρες της. Ωστόσο, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να αμφισβητούμε πλέον τη μέχρι σήμερα γνωστή εκδοχή του θανάτου της. 

Με τη φιλοδοξία της, σε συνδυασμό με τη γοητεία της, η Κλεοπάτρα επηρέασε τη ρωμαϊκή πολιτική σε μία αποφασιστική περίοδο και κατέληξε να αντιπροσωπεύει, όσο καμία άλλη γυναίκα στην αρχαιότητα, το πρότυπο της ερωτικής και μοιραίας γυναίκας. Ο καλύτερος επικήδειος γι’ αυτήν γράφτηκε από τον ρωμαίο ιστορικό Δίωνα Κάσσιο: «Η Κλεοπάτρα αιχμαλώτισε τους δύο μεγαλύτερους Ρωμαίους της εποχής της και εξαιτίας του τρίτου κατέστρεψε τον εαυτό της».

Η ζωή της Κλεοπάτρας ενέπνευσε πολλούς νεώτερους ζωγράφους (Λορέν, Τιέπολο, Νατουάρ, Καμπιάσο, κ.ά) και συγγραφείς. Τα δύο κορυφαία θεατρικά έργα θεωρούνται τα «Αντώνιος και Κλεοπάτρα» του Σαίξπηρ (1606) και «Καίσαρ και Κλεοπάτρα» του Τζορτζ Μπέρναρντ Σο (1898). Το 1963, o αμερικανός σκηνοθέτης Τζόζεφ Μάνκιεβιτς μετέφερε στη μεγάλη οθόνη την ιστορία της Κλεοπάτρας, βασισμένος στις αρχαίες ιστορικές πηγές (Πλούταρχος, Σουητώνιος, Αππιανός), με πρωταγωνιστές το εκρηκτικό δίδυμο των Ρίτσαρντ Μπάρτον και Ελίζαμπεθ Τέιλορ.

Πηγές:
www.sansimera.gr
www.mixanitouxronou.gr
The Death Of Cleopatra, A Medical Analysis Of The Theory Of Suicide – Naja Haje/Toxicology
www.el.wikipedia.org

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *