Με 150 εκατομμύρια παχύσαρκους στην Ευρώπη, σήμερα, και την Ελλάδα να κρατά την πρώτη θέση στην παιδική παχυσαρκία,
το πρόβλημα της παχυσαρκίας έχει αρχίσει να λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας.
Η παχυσαρκία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία το άτομο έχει ποσοστό σωματικού λίπους πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα, γεγονός που λειτουργεί επιβαρυντικά για την υγεία του και επιφέρει γενικότερη ανισορροπία στο σύστημά του. Η αυξημένη εναπόθεση ενδοσπλαχνικού λίπους σε διάφορα όργανα του σώματος καθιστά δύσκολη τη φυσιολογική τους λειτουργία. Η επιβάρυνση της υγεία των παχύσαρκων ατόμων είναι εμφανής όχι μόνο στις εργαστηριακές-αιματολογικές εξετάσεις, αλλά και στην καθημερινότητα των ανθρώπων αυτών, π.χ. δυσκολία κίνησης, αναπνοής, στομαχικές και εντερικές διαταραχές, διαταραχές κύκλου, μειωμένη γονιμότητα, κατάθλιψη, κοινωνικός αποκλεισμός, κ.λπ.
Η χειρουργική αντιμετώπιση της παχυσαρκίας
Ήδη από το 1998, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει, στις περιπτώσεις όπου η παχυσαρκία απειλεί σοβαρά την υγεία, τις βαριατρικές επεμβάσεις, μιας και συνιστούν αποτελεσματική μέθοδο, τόσο για την απώλεια βάρους όσο και για τη διατήρησή του. Τα άτομα που είναι υποψήφια για χειρουργική επέμβαση είναι αυτά με ΔΜΣ μεγαλύτερο από 40 ή μεγαλύτερο από 35, τα οποία όμως έχουν αρχίσει να εμφανίζουν ήδη συναφή και σημαντικά προβλήματα υγείας.
Βασική προϋπόθεση, πέραν των παραπάνω, είναι τα άτομα αυτά να έχουν δοκιμάσει ανεπιτυχώς, μεμονωμένα ή συνδυαστικά, κάποιες από τις μη χειρουργικές μεθόδους απώλειας βάρους (π.χ. δίαιτα, άσκηση, σκευάσματα αδυνατίσματος, ψυχοθεραπεία).
Διατροφή και χειρουργεία παχυσαρκίας
Τα βαριατρικά χειρουργεία διακρίνονται σε χειρουργεία περιοριστικού τύπου (Γαστρικός Δακτύλιος, Επιμήκης γαστρεκτομή) και χειρουργεία δυσαπορρόφησης (Γαστρικό bypass, χολοπαγκρεατική εκτροπή).
Η διατροφική αγωγή και υποστήριξη είναι απαραίτητη και καθοριστική για την πορεία του ασθενούς πριν και μετά το χειρουργείο. Στην χώρα μας υπάρχει ακόμα έλλειψη σωστής και άρτιας διατροφικής καθοδήγησης πριν και μετά από τέτοιες επεμβάσεις.
Χειρουργεία περιοριστικού τύπου
Στα χειρουργεία περιοριστικού τύπου μειώνεται ο συνολικός όγκος του στομάχου και, ως εκ τούτου, ο όγκος της τροφής που αυτό δύναται να χωρέσει. Σ’ αυτήν την περίπτωση, λοιπόν, τα μικρά και συχνά γεύματα κρίνονται απαραίτητα. Τα γεύματα θα πρέπει να είναι έτσι δομημένα, ώστε να αποφεύγονται τα μεγάλα κενά, π.χ. διάστημα 4-6 ωρών, όπως και το συχνό τσιμπολόγημα. Το καλό μάσημα είναι επίσης απαραίτητο, διαφορετικά αυξάνεται ο κίνδυνος για πόνο, ναυτία, εμετό, καθώς και μειωμένη πρόσληψη τροφής.
Τα ανθρακούχα ποτά θα πρέπει να αποφεύγονται για την αποφυγή γαστρίτιδας ή οισοφαγίτιδας και για έναν ακόμα λόγο: τον κίνδυνο διαφυγής. Το ανθρακικό αυξάνει τον όγκο του στομάχου χωρίς απαραίτητα να προκαλεί κορεσμό, με αποτέλεσμα, άλλοτε βραχυπρόθεσμα άλλοτε μακροπρόθεσμα, να «χαλαρώνουν» τα ράμματα και να αυξάνεται ο κίνδυνος διαφυγής. Έτσι, απαγορεύονται τα αναψυκτικά, οι μπύρες, αλλά τα φάρμακα/συμπληρώματα διατροφής σε αναβράζουσα μορφή.
Για να περιοριστεί η απώλεια του μυϊκού ιστού θα πρέπει το άτομο να λαμβάνει ημερησίως τουλάχιστον 60 γρ. πρωτεΐνης από τη διατροφή του. Ωστόσο, η ανάγκη αυτή αδυνατεί να καλυφθεί από τη διατροφή ακόμα και 1-2 μήνες μετά την εισαγωγή στα στερεά τρόφιμα, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών εμφανίζει μειωμένη ανοχή (ναυτία, εμετός, δυσπεψία) στο κρέας, ιδίως στο κόκκινο, με αποτέλεσμα να το αποφεύγει.
Από τα παραπάνω λοιπόν φαίνεται ότι είναι επιτακτική η ανάγκη για εισαγωγή κυρίως υπερπρωτεϊνούχων συμπληρωμάτων διατροφής τους πρώτους μήνες μετεγχειρητικά. Τα στάδια διατροφής που θα ακολουθήσει ο ασθενής μετά την επέμβαση (υγρών, αλεσμένων και μαλακών τροφίμων) θα τον βοηθήσουν να αποφύγει πιθανές επιπλοκές που μπορεί να έχει, αν καταναλώσει ακατάλληλα τρόφιμα. Το χρονικό διάστημα που θα πρέπει να ακολουθήσει ο ασθενής το κάθε στάδιο διατροφής εξαρτάται από το είδος της επέμβασης.
Διατροφική αγωγή και δακτύλιος
Με τον δακτύλιο η διατροφική θεραπεία είναι αλληλένδετη με τη χειρουργική αντιμετώπιση της εναπομείνασας στομαχικής χωρητικότητας. Επομένως, στην αρχική τοποθέτηση του δακτυλίου, ο ασθενής ξεκινάει με μια μετεγχειρητική διατροφή για γρήγορη επούλωση τραυμάτων (γλουταμίνη, αντιοξειδωτικά, πρωτεΐνη) και μετέπειτα σε κάθε μείωση της χωρητικότητας και σύσφιξης του δακτυλίου, ο ασθενής ακολουθεί μια διατροφή υγρών, μαλακών και αλεσμένων, εναλλάσσοντας το κάθε στάδιο ανά 10 ημέρες τη φορά. Η διαδικασία αυτή επαναλαμβάνεται όσες φορές χρειαστεί να γίνει η χειρουργική ρύθμιση της στομαχικής χωρητικότητας και ανάλογα με την ανταπόκριση του ασθενούς.
Χειρουργεία δυσαπορρόφησης
Κατά τις επεμβάσεις αυτές, τους πρώτους 1 με 2 μήνες θα πρέπει να ακολουθηθεί παρόμοιο ειδικό διατροφικό σχήμα με αυτό του γαστρικού δακτυλίου, με τη διαφορά ότι το πρωτεϊνούχο σκεύασμα θα πρέπει να λαμβάνεται για τουλάχιστον 30 ημέρες. Οι λόγοι για τους οποίους ενδείκνυται η λήψη του για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, είναι αφενός μεν λόγω των ραμμάτων αφετέρου δε λόγω της αυξημένης απώλειας πρωτεΐνης από τα κόπρανα.
Συχνή είναι στους ασθενείς αυτούς και η εμφάνιση συνδρόμου Dumping, έπειτα από κατανάλωση απλών υδατανθράκων. Έτσι, οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν την κατανάλωση χυμών, αναψυκτικών με ζάχαρη, γλυκισμάτων και να μην καταναλώνουν σε μεγάλες ποσότητες σάλτσες και πρόσθετα φαγητού που περιέχουν ζάχαρη, όπως κέτσαπ, μουστάρδα με μέλι κ.λπ. Τέλος οι ασθενείς αυτοί, λόγω της δυσαπορροφητικής φύσης της επέμβασης, διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν έλλειψη ασβεστίου, σιδήρου, φυλλικού οξέος, βιταμίνης Β12, βιταμίνης D και των άλλων λιποδιαλυτών βιταμινών, ηλεκτρολυτών και ιχνοστοιχείων, όπως ο ψευδάργυρος, γι’ αυτό και κρίνεται σκόπιμη η συμπληρωματική χορήγησή τους, όταν είναι απαραίτητο.
Ειρήνη Τζανετάκου Bsc, SRD
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Υπεύθυνη Διαιτολογικού Τμήματος «Υγείας Αρωγός»,
Επιστημονική Συνεργάτης Ιπποκράτειου ΓΝΑ,
Τμήμα Βαριατρικής Χειρουργικής
Ηλιάνα Μιχάλη
Κλινική Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
Επιστημονική Συνεργάτης Ιπποκράτειου ΓΝΑ,
Τμήμα Βαριατρικής Χειρουργικής
