Στις 27 Αυγούστου 1912 ο Αμερικανός συγγραφέας Έντγκαρ Ράις Μπάροους (1875 – 1950) ολοκλήρωσε τη συγγραφή της πρώτης περιπέτειας με ήρωα τον Ταρζάν, με τίτλο “Ο Ταρζάν των Πιθήκων”.
Ο μυθιστορηματικός ήρωας, που γεννήθηκε από τη πέννα του Μπάροους εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο περιοδικό All Story (τεύχος Οκτωβρίου), αλλά έγινε παγκοσμίως γνωστός από τον κινηματογράφο και τον ολυμπιονίκη της κολύμβησης Τζόνι Βαϊσμίλερ, που τον ενσάρκωσε στη μεγάλη οθόνη.
Σύμφωνα με τον Μπάροους, ο Ταρζάν ήταν γιος του βρετανού λόρδου και της λαίδης Γκρέιστοκ, που αιχμαλωτίστηκαν από πειρατές σ’ ένα ταξίδι τους στη Δυτική Αφρική. Οι γονείς του πέθαναν όταν ήταν μωρό και την ανατροφή του ανέλαβαν οι Μανγκάνι, μια φυλή γοριλλών. Του έδωσαν το όνομα Ταρζάν, που στη γλώσσα τους σημαίνει λευκός άνθρωπος. Το πραγματικό του όνομα ήταν Τζον Κλέιτον, λόρδος του Γκρέιστοκ.
Ως νεαρός, ο Ταρζάν γνώρισε την Τζέιν Πόρτερ και την οικογένειά της, που είχαν μια ανάλογη περιπέτεια με αυτή των γονιών του. Η καρδιά του σκίρτησε για τη νεαρή Αμερικανίδα και όταν αυτή επέστρεψε στην πατρίδα της, ο Ταρζάν άφησε τη ζούγκλα για να αναζητήσει την πρώτη και μοναδική του αγάπη. Παντρεύτηκαν και έζησαν για ένα διάστημα στην Αγγλία, όπου γεννήθηκε και ο μοναχογιός τους Κόρακ. Ο Ταρζάν, απογοητευμένος από την υποκρισία του πολιτισμένου κόσμου, αναζήτησε το νόημα της ζωής, επιστρέφοντας με την οικογένειά του στη ζούγκλα.
Ο Μπάροους προίκισε τον ήρωά του με ασυνήθιστες ικανότητες για έναν κανονικό άνθρωπο. Ο Ταρζάν μπορούσε να σκαρφαλώνει και να στέκεται στα δέντρα, όπως ένας πίθηκος. Με αισθήσεις εξαιρετικές, μπορούσε να μυρίσει τις τροφές από απόσταση ενός μιλίου και να ακούσει και τον παραμικρότερο ήχο από τα δύο μίλια. Η δύναμή του, η ταχύτητά του, τα αντανακλαστικά του και οι κολυμβητικές του ικανότητες ξεπερνούσαν κατά πολύ αυτές του μέσου ανθρώπου.
Αντιμετώπιζε με επιτυχία γορίλες, ρινόκερους, κροκόδειλους, δεινόσαυρους και άλλα μεγάλα ζώα, ενώ λύγιζε με επιτυχία σίδερα και σήκωνε μεγάλα φορτία με το ένα χέρι. Γνώριζε πολύ καλά τη γλώσσα του σώματος και η συνεννόηση με τα ζώα ήταν παχνιδάκι γι’ αυτόν. Μπορούσε να γιάνει μόνος τις πληγές του, που άλλους ανθρώπους θα τους είχαν στείλει στον τάφο. Τελικά, έγινε αθάνατος, χάρη στο ματζούνι που του έδωσε ένας μάγος.
Ο Μπάροους έπλασε ένα σχεδόν αψεγάδιαστο ήρωα. Ο Ταρζάν εμφανισιακά ήταν αθλητικός, ψηλός, όμορφος, ηλιοκαμμένος, με γκρι μάτια. Συναισθηματικά ήταν θαρραλέος, σταθερός και πιστός στη σύντροφό του. Διακρινόταν για την εξυπνάδα και το ηθικό του υπόβαθρο, ενώ σε κάθε περίσταση ήταν προστάτης των αδυνάτων. Η φιλοσοφία του μονοδιάστατη: επιστροφή στη φύση.
Φορούσε ένα απλό ρούχο από δέρμα πεθαμένου ζώου, που κάλυπτε μόνο τα γεννητικά του όργανα και ήταν ζωσμένος μ’ ένα μαχαίρι. Του αρκούσε ένα κλαδί δένδρου για να κοιμηθεί, ενώ έτρωγε ωμό κρέας από ζώα που σκότωνε ο ίδιος. Αν και ήταν ικανός να ζήσει σε μία πολιτισμένη κοινωνία, αυτός προτιμούσε να «αφαιρεί το ισχνό επίχρισμα του πολιτισμού», όπως έγραφε ο Μπάροους.
Ο Ταρζάν, όλα αυτά τα χρόνια, είναι ένας από τους δημοφιλέστερους λογοτεχνικούς ήρωες. Εκτός από τις δεκάδες ιστορίες που έγραψε ο Μπάροους και μετά τον θάνατό του άλλοι συγγραφείς με την άδεια του ιδρύματος Μπάροους, ο Ταρζάν έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση, τα κόμικς, ενώ έχει παρουσιαστεί σε βιντεοπαιγνίδια και βιου-μάστερ.
Η κριτική αποδοχή δεν συμβάδισε με τη μεγάλη του επιτυχία. Οι κριτικοί δεν συγχώρησαν στον Ταρζάν ότι προερχόταν από τον χώρο της «φτηνής λογοτεχνίας» (pulp fiction), της λεγόμενης και παραλογοτεχνίας. Επιπλέον, ο συγγραφέας του κατηγορήθηκε ότι αναπαρήγαγε στα πρώτα του βιβλία σεξιστικά και ρατσιστικά στερεότυπα για τις γυναίκες και τους μαύρους. Μόνο όταν ο Μπάροους μετακινήθηκε στο Χόλιγουντ έγινε πιο φιλελεύθερος και στα τελευταία βιβλία του Ταρζάν σατίρισε τον σεξισμό και τον ρατσισμό.
Μέχρι σήμερα έχουν γυριστεί δεκάδες ταινίες, τηλεοπτικά προγράμματα και κινούμενα σχέδια με ήρωα τον Ταρζάν, που δόξασε και σχεδόν ταυτίστηκε μαζί του ο Αμερικανός ολυμπιονίκης της κολύμβησης Τζόνι Βαϊσμίλερ τη δεκαετία του ’30 (με περισσότερες από δέκα ταινίες στο ενεργητικό του), με πιο ενδιαφέρουσα δουλειά αυτή του Hugh Hudson του 1984 με τίτλο Greystoke και με τον Κρίστοφερ Λαμπέρ στον πρώτο ρόλο.
Από τον βωβό κινηματογράφο των τελών της δεκαετίας του 1910 μέχρι σήμερα περισσότεροι από δεκαπέντε ηθοποιοί βυθίστηκαν στις τροπικές κοιλάδες που δημιούργησε η πένα του Μπάρροους, χτίζοντας έναν μύθο που ταξίδεψε γενιές και γενιές. Και εκεί που ο κόσμος φαίνεται κάθε φορά να ξεχνάει αυτή την ηρωική μορφή που ονομάζεται Ταρζάν, το Χόλιγουντ, ελλείψει νέων ηρώων, φροντίζει κάθε δέκα-δεκαπέντε χρόνια να μας την υπενθυμίζει.
Τι δεν ξέρουμε σχετικά με τον Ταρζάν…
- Ο αρσενικός χιμπαντζής με το όνομα Τσίτα, που συνοδεύει τον Ταρζάν στις κινηματογραφικές του περιπέτειες, δεν αναφέρεται σε κανένα βιβλίου του Μπάροους.
- Σύμφωνα με τη διάλεκτο των πιθηκοειδών, το «ταρ» σημαίνει «λευκός» και το «ζαν» μεταφράζεται σε «δέρμα». Αν τα συνδυάσουμε, λοιπόν, ο Ταρζάν δεν είναι παρά αυτός που έχει λευκή επιδερμίδα.
- Οι ιστορίες του Ταρζάν ήταν απαγορευμένες στη Ναζιστική Γερμανία ως δείγμα εκφυλιστικής τέχνης.
- Σύμφωνα με έναν αστικό μύθο, κάπου ανάμεσα στο 1915 και το 1919, ο Μπάροουζ απέκτησε ένα μεγάλο ράντσο στα βόρεια του Λος Άντζελες το οποίο και ονόμασε «Ταρζάνα», προς τιμήν του λαοφιλούς ήρωά του. Μάλιστα, οι κάτοικοι της κοινότητας που άνθισε στη γύρω περιοχή τα χρόνια που ακολούθησαν, αποφάσισαν να υιοθετήσουν την ονομασία του ράντσου, βαφτίζοντας την πολιτεία που ίδρυσαν το 1928 Ταρζάνα της Καλιφόρνια. Εκείνη την εποχή ιδρύθηκε και η κοινότητα Ταρζάν του Τέξας, την οποία εικάζεται πως οι κάτοικοί της ονόμασαν έτσι, εμπνευσμένοι από την πρώτη βουβή ταινία με ήρωα τον Ταρζάν (Tarzan of the Apes, 1918), στην οποία πρωταγωνιστούσε ο γνωστός Αμερικανός ηθοποιός Έλμο Λίνκολν.
- Μια ξακουστή παρανόηση της μυθολογίας του Ταρζάν ήταν γέννημα των κινηματογραφικών περιπετειών του διαχρονικού Ταρζάν, Τζόνι Βαϊσμίλερ, στη δεκαετία του 1930. Ο κόσμος έβλεπε τον Ταρζάν και την Τζέιν να ζουν σε ένα πρωτόγονο μεν, σοφιστικέ δε δεντρόσπιτο μέσα στη ζούγκλα, αν και ο Μπάροουζ δεν αναφέρει πουθενά κάτι τέτοιο. Κι αυτό γιατί ο Βρετανός Ταρζάν είχε φτιάξει ένα μικρό σπίτι βρετανικού στιλ μέσα στο παρθένο δάσος!
- Παρότι το κοπιράιτ των πρώτων βιβλίων του έχει λήξει, το όνομα Ταρζάν είναι κατοχυρωμένο ως εμπορικό σήμα.
- Ο Ταρζάν υπήρξε ιδιαίτερα δημοφιλής στο Ισραήλ και τις Αραβικές χώρες σε πειρατικές εκδόσεις γραμμένες από ντόπιους συγγραφείς τις δεκαετίες ’50 και ’60. Στο Ισραήλ κυνηγούσε Άραβες και στις αραβικές χώρες Ισραηλινούς.
- Υπήρξε και ο Έλληνας Ταρζάν, ο Γκαούρ-Ταρζάν, δημιούργημα του συγγραφέα Νίκου Ρούτσου (1904 – 1981).
- Ταρζανιά στη νεοελληνική αργκό σημαίνει ριψοκίνδυνη ενέργεια.
- «Ταρζάν», θρυλική ειδική διαδρομή του Ράλι Ακρόπολις στον Τυμφρηστό. Πήρε το όνομά της από έναΝ μοναχικό γέροντα της περιοχής, που όλοι τον γνώριζαν ως Ταρζάν και ήταν φίλος των οδηγών.
www.sansimera.gr
www.tarzan.org
