Το καλοκαίρι, πολύ κοντά στη θάλασσα, πάνω στους απόκρημνους βράχους όπου υπάρχει λίγη άμμος, αντέχοντας τη δύναμη του ανέμου,
ποτιζόμενο με την αλμύρα της θάλασσας, βγαίνει τούτο το μικρό και πολύ τρυφερό φυτό, με φύλλα κοντά, λεία και σαρκώδη, σαν μικρές λόγχες και ασημοπράσινο χρώμα. Ανήκει στην οικογένεια των Σκιαδοφόρων. Στην ίδια οικογένεια ανήκουν το σέλινο, ο μαϊντανός, το καρότο, ο μάραθος, ο άνηθος, το κύμινο, κ.ά. O βλαστός και τα φύλλα του, όταν τα τρίψετε, αναδίδουν ένα ευχάριστο άρωμα.
Μεγαλώνει άγριο και μοναχικό στον βράχο, δίπλα στη θάλασσα και τα συνδυάζει όλα: μοναδική γεύση, πολλαπλή δυνατότητα μαγειρικής αξιοποίησης, ξεχωριστή ιστορία και παράδοση, αλλά και εκπληκτικές ευεργετικές ιδιότητες ως μέρος μιας σύγχρονης υγιεινής διατροφής.
Κρίταμο είναι η κοινή ονομασία του φυτού κρίθμον το παραθαλάσσιον (crithmum maritimum). Κατά τόπους είναι γνωστό με διάφορες ακόμη ονομασίες, όπως κρίθαμο, κρίταμο και κρίτανο. Το κρίταμο (στα αγγλικά rock samphire) είναι ένα πανάρχαιο και πολύτιμο συστατικό της διατροφής των παράλιων λαών της Μεσογείου, που ανακάλυψαν πρώτα οι αρχαίοι Έλληνες. Εξελίχθηκε ως φυτό που επιβιώνει σε ακραίες συνθήκες, αναπτύσσοντας έτσι ένα µοναδικό και πολύτιµο για την υγεία κοκτέιλ συστατικών.
Το εκτιμούσε ιδιαίτερα ο Ιπποκράτης και ο φημισμένος Έλληνας βοτανολόγος, Διοσκουρίδης. Είναι το Κρίθμον του Διοσκουρίδη, ο οποίος αναφερόμενος σε αυτό γράφει: «λαχανεύεται εφθόν τε και ωμόν εσθιόμενον, και ταριχεύεται εν άλμη». Οι αρχαίοι Έλληνες κατά μία εκδοχή το ονόμασαν έτσι λόγω της ομοιότητας των σπόρων του φυτού με αυτούς του κριθαριού.
Από τα χρόνια του Ιπποκράτη θεωρείται φυσικό ιατρικό με διουρητικές, εμμηναγωγικές, αποτοξινωτικές ιδιότητες και χρησιμοποιήθηκε για την αντιμετώπιση ηπατικών, εντερικών και νεφρικών δυσλειτουργιών. Ο Πλίνιος αναφέρει ανάλογες ιδιότητες του φυτού. Στο παρελθόν έχουν χρησιμοποιηθεί για θεραπευτικούς σκοπούς η ρίζα, τα φύλλα και οι καρποί του φυτού. Από τον 16ο αιώνα το κρίταμο μπήκε στις διατροφικές συνήθειες των Ευρωπαίων. Στη Γαλλία το έλεγαν βότανο του Αγίου Πέτρου. Χαρακτηριστική ήταν η συνήθεια των θαλασσοπόρων να κουβαλούν μαζί τους μεγάλες ποσότητες κρίταμου ως αντίδοτου για το σκορβούτο, καθώς περιέχει αιθέρια έλαια, μεταλλικά άλατα, ιώδιο και βιταμίνες.
Τα φύλλα του κρίταμου έχουν γεύση ελαφρά υπόξινη και υφάλμυρη και έντονο άρωμα, που σε κάποιους θυμίζει με ένα απροσδιόριστο τρόπο τον μάραθο, γι’ αυτό και ένα από τα παρατσούκλια του είναι ο «μάραθος της θάλασσας». Θα το συναντήσετε ακόμη ως «πίκλα ή σπαράγγι της θάλασσας».
Το κρίταμο βράζεται ελάχιστα (ζεματίζεται) και τρώγεται σαν σαλάτα με ελαιόλαδο, λεμόνι ή ξίδι. Τα φύλλα του χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα, αφού συντηρηθούν σε δυνατό ξίδι. Το κρίταμο μαζεύεται από το Μάιο έως τον Σεπτέμβριο. Δεν είναι ευρύτατα γνωστό και στις πόλεις είναι σχετικά δυσεύρετο.
Το κρίταμο μπαίνει ως άρτυμα σε σαλάτες όπως η χωριάτικη και η ντοματοσαλάτα ανανεώνοντας ουσιαστικά τον χαρακτήρα τους. Αποτελεί έξοχο συνοδευτικό του θαλασσινού τραπεζιού και των ψαριών και μεγάλο φίλο του ούζου και άλλων λευκών αποσταγμάτων, ειδικά σερβιρισμένο ως τουρσί.
Το τουρσί του κρίταμου σερβιρισμένο με λίγο ελαιόλαδο είναι μοναδικό. Πρόκειται για ζεματισμένα τρυφερά φύλλα σε μείγμα νερού-ξιδιού και στη συνέχεια συντηρημένα στο νερόξιδο. Συνήθως αυτό το τουρσί δεν θέλει αλάτι, καθώς το κρίταμο κουβαλά τη θαλασσινή αλμύρα. Κατά τόπους μπορεί να το δείτε και σερβιρισμένο με λίγο σκόρδο.
Χρησιμοποιείται, επίσης, για καλλυντική χρήση, διότι το εκχύλισμά του αναπλάθει τις ρυτίδες, συμβάλει στην αντιμετώπιση των καφέ κηλίδων, προσφέρει λάμψη και βελτιώνει τον τόνο του δέρματος.
Με πληροφορίες:
www.icookgreek.com, www.itrofi.gr